Poniżej wyszczególnione zostały najważniejsze skutki separacji.
- Małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć nowego małżeństwa (art. 614 § 2 KRO). Orzeczenie separacji, w przeciwieństwie do orzeczenia rozwodu, nie powoduje bowiem ustania małżeństwa.
- W związku z tym, że orzeczenie separacji ma skutki takie, jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, małżonków przestają wiązać wzajemne prawa i obowiązki określone w art. 24–30 KRO regulujące m.in. kwestię wzajemnej reprezentacji i solidarną odpowiedzialność: a) ustaje obowiązek określony w przepisie 24 KRO, nakładający na małżonków obowiązek wspólnego rozstrzygania o istotnych sprawach rodziny, b)powstaje niemożliwość zastosowania przepisu 28 KRO („Jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka”), co jest konsekwencją wygaśnięcia obowiązku określonego w przepisie art. 27 KRO („Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym”) oraz tego, że małżonkowie nie pozostają we wspólnym pożyciu,c)brak jest możliwości działania przez małżonka za drugiego małżonka (art. 29 KRO).
Pomimo uchylenia wyżej wskazanych obowiązków, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są jednak do wzajemnej pomocy, jeżeli wymagają tego względy słuszności (art. 614 § 3 KRO – wskazuje się przy tym, że przepis ten stosuje się kiedy przyczyna uzasadniająca utrzymanie obowiązku wzajemnej pomocy istniała jeszcze przed orzeczeniem separacji, jak i wtedy gdy powstała ona już po uprawomocnieniu się takiego orzeczenia). Wspomniany obowiązek może powstać na przykład wówczas, gdy jeden z małżonków wymaga pomocy drugiego małżonka ze względu na swój stan zdrowia. Podkreśla się, że obowiązek wzajemnej pomocy nie ogranicza się tylko do pomocy materialnej ale polega również m.in. na wsparciu psychicznym małżonka, któremu taka pomoc jest potrzebna.
- Ustaje obowiązek wspólnego pożycia między małżonkami będącymi w separacji. W przypadku więc opuszczenia przez małżonka wspólnego miejsca zamieszkania małżonków, nie można mu następnie przypisać z tego powodu winy w rozwodzie (art. 23 KRO).
- Orzeczenie separacji powoduje ustanie obowiązku małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą założyli przez swój związek (art. 27 KRO).
Podkreślić jednak należy, że na małżonkach pozostających w separacji ciąży jednak obowiązek alimentacyjny. Artykuł 614 § 4 KRO nakazuje bowiem odpowiednie stosowanie art. 60 § 1 i 2 KRO, regulujący kwestię obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami. Do skutków separacji nie ma więc zastosowania § 3 art. 60 KRO, co oznacza, że: a) Obowiązek alimentacyjny małżonka pozostającego w separacji nie może wygasnąć na skutek zawarcia małżeństwa przez małżonka uprawnionego (nowe małżeństwo jest bowiem niedopuszczalne, b)Nie ma również zastosowania 5-letni okres po upływie, którego wygaśnięciu ulegają alimenty poseparacyjne.
5. Orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej (o ile taka rozdzielność już wcześniej między małżonkami nie istniała). W czasie trwania separacji nie może zostać ten ustrój przymusowy zmieniony na mocy umowy majątkowej małżeńskiej.
6. Nie stosuje się domniemania pochodzenia dziecka od męża matki po upływie 300 dni od orzeczenia separacji (art. 62 § 2 zd. 2 KRO).
7. Po uprawomocnieniu się orzeczenia o separacji małżonkowie nie dziedziczą po sobie z ustawy (wynika to z art. 614 § 1 KRO, a znajduje potwierdzenie w art. 9351 KC). Utrata przymiotu spadkobiercy ustawowego powoduje, że małżonek będący w separacji traci także prawo do zachowku określonego w art. 991 KC oraz do udziału naddziałowego, obejmującego przedmioty urządzenia domowego, o którym mowa w art. 939 KC.
Ponadto młżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie separacji z winy tego małżonka, a żądanie to okazało się być uzasadnione (art. 940 § 1 KC. Oczywiście skutek ten nie będzie wchodził w grę w przypadku zgodnego żądania separacji na podstawie przepisu art. 61³ § 2 KRO.
- Małżonek będący w separacji wyłączony jest z kręgu osób, które mogą być świadkami sporządzenia testamentu przez zmarłego małżonka. Spowodowane to jest tym, że orzeczenie separacji nie powoduje – tak jak rozwód – ustania małżeństwa i ciągle mamy do czynienia z małżonkami (art. 957 KC).
- W czasie trwania separacji małżonkowie nie mają zdolności do wspólnego przysposobienia dziecka (art. 115 KRO).
- Przepis art. 146 KRO nie stoi na przeszkodzie powierzeniu wspólnego sprawowania opieki nad dzieckiem małżonkom pozostającym w separacji, to jednak przyjmuje się, że ta okoliczność będzie raczej przemawiała przeciwko takiemu rozstrzygnięciu z uwagi na dobro dziecka, które ma zostać poddane opiece. Separowanym małżonkom nie można powierzyć także wspólnie funkcji rodziny zastępczej.
- W przypadku orzeczenie separacji nie można wrócić do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa, gdyż małżeństwo to trwa nadal (nie stosuje się więc art. 59 KRO). Przyjmuje się jednak, że nie jest jednak wykluczona zmiana nazwiska pozostającego w separacji małżonka w trybie administracyjnym.
- Prawomocne orzeczenie separacji stanowi podstawę wpisania wzmianki dodatkowej do aktu małżeństwa (art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o Prawo o aktach stanu cywilnego).
Separacja sądowa a separacja faktyczna
ALIMENTY NA DZIECKO – POTRZEBY